Graaiende machomannetjes zonder moraal. Dat is het beeld wat de gemiddelde Nederlander heeft van bankiers. Dat het werkelijke beeld wel iets complexer is, liet financieel journalist Jeroen Smit zien met zijn boek ‘De Prooi’, over de ondergang van ABN AMRO. Het boek geeft een onthutsend kijkje in de keukens van de financiële wereld en was daarom waarschijnlijk zo’n groot succes. Op zijn boek baseerde Het Nationale Toneel een gelijknamige voorstelling.
Dat is eigenlijk best logisch, want de opkomst en ondergang van topman Rijkman Groenink heeft alle trekjes van een Shakesperiaans drama met Groenink (Mark Rietman) als vallende held. De voorstelling begint vlak voor zijn aantreden in 2000 en eindigt met de ondergang van ABN in 2008. Het is een tijd waarin de belangen van de wereldwijde aandeelhouders groter worden dan die van klanten met wiens geld er wordt gespeculeerd. Maar terwijl de menselijke maat als uitgangspunt van het bankieren verdwijnt, gaat de bank juist ten onder aan alles wat menselijk is. Aan het autistische, ambitieuze solospel van Groenink, aan de politieke spelletjes binnen de directie, aan hebzucht, zelfoverschatting en koppigheid.
Regisseur Johan Doesburg had de grote groep acteurs de bankiers weg kunnen laten zetten als die graaiende mannetjes zonder moraal. Maar dat doet hij niet. Zijn acteurs maken er in korte, vlotte scènes herkenbare mensen van die zover af zijn komen te staan van de werkelijkheid van de spaarcentjes van tante Mien, dat ze beleggen vooral als een spelletje zien. Dat je moet winnen uiteraard. Mark Rietman speelt Groenink als een man die van emoties het nut niet ziet. Moraalloos is hij echter niet. Zijn morele kompas staat afgesteld op excelleren, middelmaat vindt hij dommigheid. Daardoor ziet hij niet meer in dat die rechte lijn naar de top rechtsreeks de afgrond ingaat.
Dat idee van klimmen en vallen (van personen en van koersen) verbeelde decorontwerper Berhard Hammer in een schitterend decor: een gigantische klimwand, waar de personages in op- en neerklimmen, wat prachtige beelden oplevert. Zoals wanneer Groenink – machtig en hoog aan de top – het simpele bankpersoneel uit moet leggen dat ze overbodig zijn geworden, terwijl ze als een anonieme massa naar hem toe proberen te klauteren.
Hoewel het bij de zoveelste overname, divisie of financieringconstructie de financiële leek wel gaat duizelen, geeft ‘De Prooi’ een genuanceerd kijkje in de financiële wereld. Zo voegt het met actueel en goed gemaakt theater iets wezenlijks toe aan het maatschappelijk debat: de menselijke kant.
‘De Prooi’, door Het Nationale Toneel, regie: Johan Doesburg. Gezien: 10 maart. Tournee tot en met 9 juni.
Leave a Reply