Henrik Höfgen speelt als Mephisto de rol van zijn leven. In een theater van de Nationaal-Socialisten, dat wel. Maar via hun theater, houdt Höfgen zichzelf voor, biedt hij nog enig verzet tegen het om zich heen grijpende fascisme. Hijzelf is de enige die dat nog geloofd. Zijn collega’s zijn dood, gevangen of gevlucht.
Höfgen is de hoofdpersoon in ‘Mephisto’, de roman die Klaus Mann in 1936 schreef, geënt op de collaborerende topacteur Gustaf Gründgens. Erik-Ward Geerlings bewerkte het boek voor Toneelgroep Maastricht tot een toneelvoorstelling. En hoewel de bewerking de roman, los van wat kleine grapjes (‘Doe even normaal, man’) niet naar het heden trekt, stelt de voorstelling in de regie van Arie de Mol wel degelijk actuele vragen over de rol van de kunst in een politiek extreme samenleving. Grijp je in wanneer alles wat jij belangrijk vindt wordt verkwanseld? Hoe ga je om met een samenleving die jou haat? Hoelang kun je een rol blijven spelen die je niet past, omdat je er geld voor krijgt?
Als Hitler in 1924 na een mislukte staatsgreep wordt berecht, ontstaat in de kleedkamer van Höfgens theatergezelschap een hevige discussie over de rol van kunst. Moet kunst de mensen geven wat ze willen zien? Of moet kunst, zeker in roerige tijden, radicaal en politiek zijn? Als de Nazi’s daadwerkelijk aan de macht komen, blijken die vragen ineens niet meer zo abstract. Terwijl Höfgens meer politiek-radicale collega’s het land ontvluchten, blijft hij. Hij gelooft dat hij als acteur heel goed de rol van meebuigende kunstenaar kan spelen, terwijl hij van binnen verzet blijft bieden. Maar terwijl zijn carrière een vlucht neemt, verdwijnt langzaam het onderscheid tussen spelen en zijn. Hij wordt de collaborerende acteur die hij wilde spelen.
‘Mephisto’ is een prachtig gelaagd verhaal en wordt door Toneelgroep Maastricht met een dwingende noodzaak gebracht. Maar omdat de voorstelling aan die extreme gelaagdheid van de roman recht wil doen en die lagen allemaal op het toneel wil laten zien, wordt hij behoorlijk traag. Daar komt bij dat ook de overwegend jonge spelersgroep af en toe moeite lijkt te hebben om die gelaagdheid in hun acteren terug te brengen, al spelen ze met een fris plezier. Veel ruzies ontaarden in hysterisch geschreeuw. Niet nodig en het leidt af van waar ‘Mephisto’ echt om gaat en De Mols in zijn regie gelukkig recht overeind weet te houden: hoe moeilijk het is om als mens en als kunstenaar jezelf te blijven.
‘Mephisto’, door Toneelgroep Maastricht, regie: Arie de Mol, gezien 18 december, Theater Heelen. Tournee tot en met 23 februari 2012.
Leave a Reply