“Zegt u eens eerlijk, begrijpt u wat van uzelf?”, vraagt de bebaarde Rus met de stevige rubberen laarzen aan het publiek. De vraag komt onverwacht. Midden in een verhandeling over bossen, meertjes en forellen. Alsof de Rus eerst een lange omtrekkende beweging heeft gemaakt om plotseling en enigszins tot zijn eigen verbazing tot de kern te komen. Tot wat hij eigenlijk wilde zeggen.
Het is niet voor niets dat het onweer een veel terugkomende metafoor is bij de Russische schrijver Tsjechov. Terwijl zijn personages het hebben over vissen, het weer, de staat van het bos of de kersentuin broeit er een verlangen in ze, een liefde, of een grote vraag. En tussen al dat dagelijks gebabbel en gekabbel kan er – als een ontladende bliksemschicht – ineens een inzicht inslaan, een prangende vraag gesteld worden, een liefde worden verklaard.
Onweer komt dan ook vaak terug in de teksten van Tsjechov die de leden van het Vlaamse gezelschap De Tijd selecteerden voor de voorstelling ‘nRus’. Uit zijn toneelstukken en korte verhalen kozen ze tekstfragmenten die hen aanspraken en plakten die aan elkaar tot een mooie collage van tekstflarden. Die flarden tekst vormen geen logisch geheel, maar gaan eerder associatief met elkaar de verbinding aan. Het is knap hoe de spelers van De Tijd in die korte fragmenten steeds weer een herkenbaar mens weten neer te zetten, met een heel leven, een hele geschiedenis, een diepgevoeld verlangen, dat niet uitgesproken, maar wel aanwezig is. Ze verlangen naar een ander, naar Moskou, naar het zichzelf begrijpen, naar het begrip van een ander. Maar ze weten vaak niet goed hoe ze dat moeten communiceren. Al zijn de personages in ‘nRus’ als ijle schimmen die even opduiken om daarna weer te verdwijnen, ze raken door de herkenbaarheid van dat melancholische verlangen en van de vragen die ze stellen.
Eerder dit jaar maakte Toneelgroep Amsterdam de voorstelling ‘De Russen!’, waarin Tsjechov koste wat kost naar het heden vertaald moesten worden. Het leverde een vrij nietszeggende voorstelling op. De Tijd trekt de teksten helemaal niet naar het nu. Sterker nog: met de baarden en de rubberen laarzen, met het berkenbos en het legerkostuum zoekt de groep juist bewust de clichés op. Maar de groep raakt, anders dan TA, de menselijke en herkenbare kern van Tsjechovs teksten: we begrijpen onszelf niet en ook niet hoe we dat in woorden moeten vatten. En dat is van alle tijden.
‘nRus’, door De Tijd. Gezien: 6 december, Rotterdamse Schouwburg. Nog te zien op 15 december in Haarlem en 9 januari in Amsterdam.
Leave a Reply