Enfants terribles waren ze, Marien Jongewaard en Dirk Boutkan. Met hun groep Nieuw West maakten ze in de jaren tachtig menig spraakmakende voorstelling. Zoals Below Zero uit 1987, waarin ze straalbezopen op het toneel stonden om zo te onderzoeken wat er met een theatervoorstelling gebeurt als de acteurs de controle over zichzelf kwijt raken. In de jaren negentig verliet Boutkan de groep, Marien Jongewaard ging alleen als Nieuw West verder.
In de voorstelling ‘Lokjoden’ staan ze na al die jaren weer samen als Nieuw West op het toneel, aangevuld met de jonge acteur Diede Zillinger Molenaar. Ook ‘Lokjoden’ heeft alles in zich om confronterend theater te worden. De drie acteurs hebben zich bij aanvang naakt opgesloten in een ijzeren kooi. Ze dragen alleen een hoedje met van die lange lokken, zoals ook orthodoxe joden die dragen. “Dit is mijn lichaam”, herhalen ze eindeloos. Er hangen twee enorme doeken met een jodenster erop en een banier met “Heil heil heil”.
De Lokjood was vorig jaar een politiek proefballonnetje. Als orthodoxe joden verklede politieagenten zouden in moeilijke wijken opvallend moeten rondhangen om zo de agressie van (Marokkaanse) hangjongeren op te roepen. Dat roept interessante vragen op: waarom roept een religieus uiterlijk zoveel haat op? Zit wie je bent in je uiterlijk of juist in wat je voelt? Ben je slachtoffer van religieus geweld als je echt geslagen wordt of ook als je door de dreiging van geweld niet meer de straat op durft?
Genoeg vragen om een interessante theatervoorstelling van te maken. Toch lukt dat Nieuw West niet. Sterker nog, op zijn slechtste momenten is ‘Lokjoden’ een onsamenhangend geheel van matig uitgewerkte scènes. Er wordt ge-stoelen-danst, een gesprekje aangeknoopt over wat het personage van de lokjood dan zou moeten zijn, een lied gebruld en een buurman beledigd. Maar omdat de scènes te vaag zijn, raakt de toeschouwer de draad en de betekenis kwijt.
Totdat halverwege het publiek onverwachts als lokjood wordt ingezet op de Amsterdamse Wallen. Tijdens die confronterende wandeling wordt pijnlijk duidelijk wat het met je doet om religieus herkenbaar over straat te gaan en hoe moedig je daarvoor moet zijn.
Die ouderwets spraakmakende scène is het krachtigste moment van ‘Lokjoden’, omdat de thematiek plotseling glashelder wordt. Maar de makers maken geen gebruik van die kracht en gaan alsof er niets gebeurd is verder met een slecht uitgewerkt publieksspelletje en een vage monoloog in een kippenpak. En doen daarmee de heftige gebeurtenis, maar ook de potentieel krachtige betekenis van hun eigen voorstelling teniet.
Leave a Reply