Het menselijk brein is een fenomenaal stukje knutselwerk. Een bonte verzameling van sapjes en stroompjes maakt niet alleen dat we kunnen spreken, horen of zien, maar maakt ook dat we onszelf als ‘ik’ ervaren. Een dergelijk systeem is ingewikkeld en daardoor ook uitermate kwetsbaar. Er hoeft maar iets mis te gaan en ‘ik’ is niet meer ‘ik’. Onder psychologen is er het bekende voorbeeld van de sociale, vriendelijke en empathische man die, nadat bij een omgeluk een ijzeren staaf zijn schedel had doorboord, veranderde in een agressieve, asociale hufter.
In Victor en zijn vrouw, de nieuwe voorstelling van Orkater, speelt een dergelijke gebeurtenis een rol. De vrouw van Victor krijgt een hersenbloeding, waardoor haar waarneming, haar geheugen en haar eigen ‘ik’ vergaand worden aangetast.
Alles begint vrij normaal als Victor en zijn vrouw een vakantiehuisje in Oostenrijk binnen stappen. Een gesprekje over dat het huisje toch een beetje tegenvalt, krijgt een vervreemdende draai als er nog een Victor binnenstapt met wie zijn vrouw hetzelfde gesprekje voert en daarna nog een. Die vervreemdende eerste scène vormt de opmaat voor een aaneenschakeling van absurde gebeurtenissen, waarin de bonte, vervreemdende en verstoorde binnenwereld wordt getoond van een vrouw die geen greep meer heeft op de inhoud van haar hersenpan. De drie mannen veranderen van vreemde obers die de vrouw rare gerechten proberen aan te smeren in gezichtsloze wezens die in steenkolen-Duits seksueel getinte toespelingen maken of ze doen met haar een vervreemdend dansje waarin zij vooral lijdend voorwerp is.
Victor en zijn vrouw is de samenwerking van twee teams die al langere tijd bij Orkater werken, maar nog nooit eerder samenwerkten: de ‘tekstafdeling’ bestaande uit Leopold Witte en Geert Lageveen (Kamp Holland, Bloedband) en de ‘bewegingstheatersectie’ van Titus Tiel Groenestege en Ria Marks (Valse Wals, Bankstel, Zucht, Eiland). Dat zou een bijzondere voorstelling kunnen opleveren, waarin beide teams het beste uit elkaar naar boven halen. Zeker omdat in een op hol geslagen brein de mogelijkheden eindeloos zijn. Maar dat gebeurt niet.
In die veelheid van mogelijkheden zit namelijk meteen de valkuil van de voorstelling. Wat een schets van de uiteenrafelende waarneming van de vrouw van Victor geweest had kunnen zijn, is uiteindelijk niet meer dan een bonte verzameling absurde scènetjes. Voor een wereld waarin alle waarneming, taal en beweging door de aandoening fluïde en ongrijpbaar dreigen te worden, wisselen dansante scènes en dialogen elkaar wel heel keurig af. Het besef dat je eigen waarneming uit elkaar valt is een zowel beangstigende als fascinerende ervaring, beschrijft de vrouw halverwege in een (nogal uitleggerige) monoloog. Toch zijn de getoonde scènes nergens echt beangstigend of roepen ze het euforische gevoel van het ontbreken van een ‘ik’ niet op. Het is vooral allemaal grappig en een klein beetje raar en vervreemdend. Het wordt niet duidelijk hoe die scènes in de het uiteenrafelende brein met elkaar samenhangen, waarom de ene scène overgaat in de andere en wat dat zegt over de vrouw en over haar hersenen. Wel ontrolt zich een veelheid van onopgeloste scenario’s: zijn ze wel echt in het vakantiehuisje? Of ligt de vrouw in het ziekenhuis in coma? Wil Victor zijn vrouw misschien vermoorden? Of is dat slechts een paranoia idee van haar falende brein? Die scenario’s blijven nogal gratuit en lijken vooral bedoeld om een eenheid te suggereren die er feitelijk niet is.
Daardoor blijft Victor en zijn vrouw, ondanks het fascinerende gegeven, vooral teleurstellend aan de oppervlakte hangen. Dat er op een groot videoscherm ook nog – gezien de stand van de techniek behoorlijk lelijke – computeranimaties zijn te zien die een parallelle vervreemdende wereld moeten schetsen, helpt het gebrek aan diepgang niet en zijn op zijn zachtst gezegd overbodig. En zo rafelt een goed idee net zo snel uiteen als de binnenwereld van Victor zijn vrouw.
Victor en zijn vrouw van Orkater. Door: Ria Marks, Titus Tiel Groenestege, Leopold Witte en Geert Lageveen. Regie: Gijs de Lange. Gezien 22 januari 2009, nog te zien tot 18 april 2009.
Leave a Reply