Recensie Rit over het Bodenmeer – Tijdelijke Samenscholing

Begrijp jij wat ik zeg?’, vraagt de een. ‘Begrijp jij wat ze zegt?’, vraag een tweede. ‘Dit is menselijk, zo menselijk’, concludeert een derde. Drie vrouwen en twee mannen proberen met elkaar te communiceren, maar het wil niet zo vlotten. Opmerkingen worden verkeerd begrepen of de betekenis ervan wordt ter discussie gesteld. Ambigue woorden worden verkeerd uitgelegd. Als de ene vrouw aan de ander vraagt wat ze wil, neemt die abusievelijk aan dat de ander dan wel winkeljuffrouw zal zijn.
Welkom in wonderlijke taalwereld van toneelschrijver Peter Handke in uitvoering van het jonge acteurscollectief Tijdelijke Samenscholing die zijn Rit over het Bodenmeer speelt. In de jaren 70 was Handke een – vooral in Duitsland – veelgespeeld auteur. Taal is voor postmodernist Handke een instabiel medium, omdat het slechts bestaat bij de gratie van de regels die we er voor hebben opgesteld. Als iemand zich daar niet aan houdt, of je simpelweg niet begrijpt, dondert de hele constructie in elkaar. Hoewel wankel, is taal wel een machtig instrument: je kunt elkaar bevelen, de liefde verklaren, associaties mee oproepen en werelden creëren.
Inmiddels is door diverse schrijvers wel duidelijk gemaakt dat taal niet deugt. De thematiek die deze jonge acteurs oproepen, is dan ook op geen enkele manier nieuw of origineel. Maar Tijdelijke Samenscholing brengt Rit over het Bodenmeer met zoveel frisheid en plezier dat het onderwerp door die oppoetsbeurt van een nieuwe generatie acteurs opnieuw begint te glimmen.
Helder, zorgvuldig en met veel gevoel voor humor brengt de groep Handkes niet aflatende stroom half begrepen gesprekken en onnavolgbare betekenisdiscussies. Maar weten ook op de juiste momenten op subtiele manieren de sfeer te laten kantelen en zo de verschillende (on)mogelijkheden van taal te laten zien. Als een gemeende liefdesverklaring afketst op onbegrip is dat mooi tragisch. Wanneer een man een vrouw vernedert, verandert de toon meteen als hij zijn tekst niet meer blijkt te weten en de vernederde vrouw hem uit het toneelscript aanwijzingen moet geven. Want Rit over het Bodenmeer gaat ook over theater, waar woorden werelden kunnen scheppen, die tegelijkertijd artificieel zijn, zoals het soms brutaal op het verkeerde moment aan- en uitgaand theaterlicht laat zien. ‘Ben ik van rol verwisseld?’, vragen de personages soms. Of: ‘Ben ik nu?’ Het is met de liefde voor dat theater en voor de teksten voor Handke waarmee de groep diens tekst oppoetst. En dat is genieten. Als u tenminste begrijpt wat ik bedoel.