‘Wat er zo relevant is aan Basquiat? Kijk nou gewoon eens naar zijn kunst.’ Acteur Steven Hooi wijst naar een afbeelding van een van Basquiats schilderijen die op tafel ligt: felle kleuren, leuzen en gekrabbelde teksten vormen een explosief geheel. Hooi speelt kunstenaar Jean-Michel Basquiat in de voorstelling Basquiat en Warhol van theatergroep De Nieuw Amsterdam (DNA).
De voorstelling is gebaseerd op de onwaarschijnlijke vriendschap tussen de oudere en op zijn retour zijnde New Yorkse popartist Andy Warhol (gespeeld door Sabri Saad El Hamus) en de jonge, expressieve, explosieve en van oorsprong Caraïbische Basquiat. Twee intensieve jaren duurde de vriendschap. Daarna hebben ze elkaar nooit meer gezien. De voorstelling speelt zich af na de breuk, tijdens een ontmoeting die in werkelijkheid nooit heeft plaatsgevonden. Hooi: ‘Ze praten over de manier waarop ze elkaar hebben beïnvloed. Wat ze van de ander wilden en verwachtten. Als je na twee heftige jaren op zo’n plotselinge manier uit elkaar gaat, dan heb je toch nog iets met elkaar af te rekenen. Maar wat zeg je tegen elkaar als een intense relatie wordt beëindigd?’
Jean-Michel Basquiat, geboren in Brooklyn, begint als graffitiartist. Maar in plaats van de normale pieces, zet hij leuzen op de straatmuren. Ze worden al gauw besproken door tijdschrift The Village Voice. Begin jaren 80, als hij begin twintig is, komt zijn kunstenaarscarrière in een stroomversnelling terecht als hij wordt opgepikt door de hippe New Yorkse kunstscene. Hooi: ‘Hij werd als eerste zwarte artiest door die blanke scene omarmt. Hij was in die zin een knuffelneger. Wat die kunstscene echter niet zag, was zijn enorme referentiekader. Zijn kunst ging over slavernij, over onderdrukking, over de afro-amerikaaanse en Caraïbische geschiedenis. Wat hij deed was geniaal. Maar het beeld dat bij mensen van hem bleef hangen was die leuke, grappige zwarte jongen van de straat. Dat is ook het beeld dat in interviews van hem werd neergezet, terwijl hij zo absoluut niet gezien wilde worden. Ironisch genoeg was dat beeld een van de oorzaken van zijn succes.’
Dat succes ging Basquiat niet in de koude kleren zitten. Aan de ene kant genoot hij ervan om de decadente kunstenaar uit te hangen. Hij schilderde in de duurste Armani-pakken om dan in die met verf bespatte pakken uit te gaan. Aan de andere kant maakte die aandacht hem doodongelukkig en hij raakte aan de heroïne. Hooi: ‘Hij zocht goedkeuring en dan voelt het goed om gearriveerd te zijn. Dat snap ik wel als je zo jong bent. Maar zoveel aandacht is niet goed voor een mens. Je moet sterk in je schoenen staan om daar niet de verkeerde conclusies aan te verbinden. Hij was de allertofste en dat ging hij op een gegeven moment zelf ook vinden. Tot een bepaald punt. Toen besefte hij dat hij een personage had gecreëerd waar hij zelf niet meer vanaf kwam. Dat hij nooit gewaardeerd zou worden om wat hij als kunstenaar deed, maar omdat hij die toffe neger was.’
Rond 1984 ontmoet Basquiat de oudere kunstenaar Andy Warhol. Ze raken iets bij elkaar, want er ontstaat een hechte vriendschap tussen de twee. Hooi: ‘Hun relatie is heel wonderlijk. Ze raakten met elkaar vergroeid. Sabri en ik hebben bij het repeteren lang gezocht naar wat maakte dat ze zo intens met elkaar omgingen. Ze komen elkaar tegen op een moment dat ze allebei erg eenzaam zijn. Warhol was op zijn retour en hij was onthecht geraakt van zijn eigen scene. Dan komt hij Basquiat tegen die op zijn manier ook buiten de realiteit stond.’
Toch konden ze als kunstenaar niet verder van elkaar afstaan. Basquiat was een expressieve, megalomane kunstenaar. Hooi: ‘Hij kon niet anders dan zich uiten. Hij werkte soms aan vijf doeken tegelijkertijd. Hij is echt een klassieke, romantische kunstenaar. Die het daardoor ook niet redt in het leven. Warhol was veel conceptueler. Hij vond zijn doeken niet zo heel belangrijk, maar wel het idee erachter. Hij had de kunstenaarswereld feilloos door en wilde gewoon verkopen.’
Samen maken de kunstenaars werk dat te zien is tijdens een expositie. De expositie wordt door de critici neergesabeld. ‘Er werd geschreven dat dit werk een herhaling van zetten was. En er werd getwijfeld aan Warhols intenties. Er werd gesuggereerd dat Basquiat het zoveelste door Warhol geadopteerde en misbruikte talentje was. Na de expositie en de negatieve recensies hebben Warhol en Basquiat elkaar nooit meer gezien.’ In 1987 overlijdt Warhol. Een jaar later overlijdt Basquiat aan een overdosis heroïne.
Hooi herkent zich wel in de jonge kunstenaar. ‘Ik herken vooral die mateloosheid. Ook ik kan me totaal verliezen in dingen die ik mooi of interessant vind. En als acteur herken ik ook dat maniakale werken: 16 uur achter elkaar door en daar dan ook heel erg blij van worden. Hij is de echte cliché-kunstenaar; hij kon niet anders dan kunst maken. Daarmee is de voorstelling ook een pleidooi voor de kunst.’
Basquiat en Warhol, door De Nieuw Amsterdam. Tournee tot en met 29 januari 2011
Leave a Reply