Terwijl de acteurs nog een beetje door de repetitiestudio dollen, haalt regisseur Ola Mafaalani vast het bijbeldikke script van Borgen uit haar tas. Die moet de basis vormen voor tien uur politiek drama, gebaseerd op de eerste twee seizoenen van de immens populaire gelijknamige Deense televisieserie. Die dikte verklaart ook waarom actrice Malou Gorter niet met haar collega’s mee dolt, maar zich in een hoek van het repetitielokaal door haar eigen script worstelt. Gorter speelt de hoofdrol van minister-president Birgitte Nyborg. Tien uur lang staat zij straks onafgebroken op het toneel. “Borgen is vooral een ensemblestuk”, zegt Gorter na de repetities. “We zien de voorstelling als een gezamenlijk avontuur. Maar als hoofdrol heb je wel extra verantwoordelijkheid. Ik vind dat wel spannend, hoor.”
Regisseur Mafaalani is een seriefanaat, vertelt ze. Een echte bingewatcher. Dus kom bij haar niet aanzetten met de opmerking dat tien uur lang is. “Ik steek zelf makkelijk tien uur in het kijken van een serie en daarna wil ik nog meer. Series houden de kijker erbij door hem steeds opnieuw te verrassen.” Daar zoekt ze ook naar in het theater: verrassen. “Door steeds weer nieuwe kleuren, nieuwe personages toe te voegen. Door de situatie eerst de ene en dan weer de andere kant op te sturen. Je moet Borgen niet zien als een voorstelling, maar als een serie. Ik hoop dat mensen na afloop zeggen: ik wil nu ook nog het laatste seizoen zien.”
Geknakte carrières
Wat is trouwens tien uur op een mensenleven, vraagt Mafaalani zich af. Want dat is wat ze met de voorstelling wil tonen: wat het leven is. Daarom organiseert ze een langdurig samenzijn tussen de personages en het publiek, waarin ook samen gegeten wordt. “Alle elementen – de duur, het eten, de acteurs, het publiek – , horen voor mij bij elkaar. De voorstelling gaat voor mij over levende mensen. Je leeft een tijdje met elkaar. Je hebt als publiek honger met de acteurs, je eet met de acteurs, je hebt slaap met de acteurs, je lacht en huilt met de acteurs. Je ziet prille liefdes, een huwelijk, geknakte carrières, een vrouw die op haar dochter wacht die ze haar hele leven heeft verwaarloosd. Er is altijd wel een situatie die samenvalt met waar jij nu in je leven bent.”
Theater is daartoe beter in staat dan televisie, zegt ze, omdat theater zich altijd in het hier en nu bevindt. Toeschouwers en publiek bevinden zich hetzelfde moment op dezelfde plek. “Daardoor kun je door de fictie heen breken en het publiek letterlijk bij het verhaal betrekken. Om de serie naar het theater te verplaatsen, had het toneelscript daarom soms net een beetje meer nodig.” Zo werkte Mafaalani met actrice Renée Soutendijk aan momenten waarop haar personage – de oudere, verslaafde politiek verslaggever Hanne Holm – het publiek letterlijk bij de gebeurtenissen op het toneel betrekt. Voor dergelijke aanpassingen kreeg Mafaalani toestemming van scriptschrijver Adam Price. “Hij begrijpt het verschil tussen de kunstvormen. Zijn ouders werkten in het theater. De enige opdracht die ik van hem meekreeg was: maak het in jouw medium even goed als op de televisie.”
De repetities zijn inmiddels begonnen. Er wordt gewerkt aan een snelle opvolging van scènes waarin Nyborg te maken krijgt met een politieke crisis over Afghanistan, terwijl haar man graag wil dat ze de scheidingspapieren tekent. Doordat die scènes door elkaar lopen, wordt de complexe samenhang tussen privé en politiek heel helder. Dat blijkt dus nog een voordeel van theater. Waar je op televisie alles chronologisch achter elkaar ziet, kun je in het theater dingen tegelijkertijd tonen. “Dat je op die manier Birgitte’s privé en werk door elkaar kunt tonen, is te gek”, vindt Gorter. “Het is als actrice bovendien heel fijn om over langere tijd een personage uit te bouwen. Net als de serie kun je de tijd nemen om haar ontwikkeling te laten zien. Dat geldt trouwens niet alleen voor Birgitte. Zelfs de kleinste bijrollen krijgen diepgang, doordat je de personages tien uur kunt volgen.”
Vuile spelletjes
En het is nogal een weg die Nyborg aflegt. Van idealistische politica die onverwachts tot minister-president wordt gekatapulteerd tot een pragmatische premier die steeds meer het zicht op haar gezin en op de menselijke kant van haar werk verliest. “Borgen zit enorm goed in elkaar”, zegt Mafaalani. “De lange lijnen worden knap uitgewerkt en door elkaar geweven. Het is een detective. Je ziet heel langzaam en heel precies hoe een normaal en idealistisch mens steeds opnieuw begrijpelijke keuzes maakt die uiteindelijk wel corrupt zijn.” Birgitte is daarin zoals ieder mens, vindt ze. Bij iedereen sluimert het gevaar om samen te vallen met zijn agenda, tot slechts alleen maar een werkend lichaam te worden, en daarmee tot een incompleet mens. “Als je Birgitte aan het begin van de voorstelling zou vragen: ‘Wie ben je?’, dan zou ze zeggen: ‘Ik ben een vrouw met een gezin die wil bijdragen om de wereld beter te maken.’ Aan het einde zou ze slechts antwoorden: ‘Ik ben minister-president.’” “Toch houdt ze het heel lang vol om onconventioneel te handelen”, zegt Gorter. “Dat maakt haar zo’n interessant personage. Ze is creatief, ze improviseert. Maar op den duur raakt ze dat kwijt, conformeert ze en gaat ook zij vuile politieke spelletjes spelen. En ik begrijp dat wel.”
“Het is een dilemma dat vooral elke vrouw herkent”, denkt Mafaalani. “Hoe moeilijk het is om tussen werk en gezin te balanceren. Dat je niet zegt: ‘Ik moet weg, want ik moet naar mijn gezin’, maar: ‘Ik heb nog een andere afspraak’. Omdat er anders gevraagd wordt: ‘Geef je eigenlijk wel om je baan?’”
Leave a Reply