Menselijk geluk en de vrijheid van denken verdragen geen autoriteit. In ‘Don Carlos’, geschreven door de Duitse schrijver Friedrich Schiller in 1787, houdt markies Von Posa daarover een vlammend betoog. Dat doet hij tegenover Filips II, autoritair heerser over het 16e-eeuwse Spaanse Rijk en sponsor van de inquisitie. Maar Posa vindt het collectieve belang van die vrijheid belangrijker dan zijn eigen persoonlijke veiligheid van lijf en leden.
De toespraak van Von Posa is vooral om die ‘Gedankenfreiheit’ beroemd geworden. Maar er zitten nog veel meer gedachten in het stuk die ook nu nog interessant zijn, laat de jonge regisseur Nina Spijkers zien. Met haar jeugdige groep acteurs – Xander van Vledder, Judith Noyons, Linde van den Heuvel en Justus van Dillen – waait Spijkers als een frisse wind door de 18e-eeuwse tekst en blaast alle voor haar overbodige en de op het Spaanse hof rijkelijk aanwezige zijintriges opzij. Blijft over de strijd van kroonprins Don Carlos en zijn beste vriend Von Posa tussen het collectieve belang en het individuele, tussen het politieke en persoonlijke. Dat alles loopt op een koninklijk hof immers onontwarbaar doorelkaar. Posa wil graag dat Carlos de Nederlanden bevrijdt van de onderdrukking van diens vader, maar Carlos is te druk bezig met de liefde. Als Posa daarom maar zijn weerzin tegen autoriteit opzij zet om via een gunstige positie aan het hof zijn politieke doel te bereiken, verliest hij eerst zijn vriendschap met de koning en daarna, als zijn plot uitkomt, zijn leven.
Om te laten zien hoe aan dat persoonlijke en politieke door elkaar lopen, laat Spijkers sommige teksten van de personages door meerdere acteurs tegelijk vertolken. Alsof ze niet alleen namens zichzelf spreken. Zo wordt de koning consequent door drie acteurs tegelijk gespeeld. De koning spreekt immers met de stem van het volk: hoezeer hij zijn volgelingen ook onderdrukt, hij spreekt als koning ook voor en door hen. In de scène over gedachtenvrijheid levert dat een weergaloos slim gevonden moment op als Von Posa met zijn speech een aantal stemmen van de koning aan zijn kant weet te krijgen: er zijn meerdere, vrijere vormen van collectiviteit mogelijk dan die van Philips.
Het resultaat van die slim gekozen vorm is een vlotte, intrigerende voorstelling die, ook door het scherpe spel van de vier fijne spelers, het denken aanzwengelt en tegelijk laat zien dat de grote klassieke teksten bij een nieuwe generatie regisseurs in meer dan goede handen is.
foto: Sanne Peper
Leave a Reply