En dan komt in Frankrijk de Moslimbroederschap aan de macht. De traditionele middenpartijen willen zo graag de opkomst van het Front National voorkomen dat ze liever met de moslimpartij in zee gaan. Met grote gevolgen voor de samenleving en het leven van hoofdpersoon François, een uitgebluste universiteitsdocent.
Hoewel islamcritici het boek ‘Onderwerping’ van Michel Houellebecq graag voor hun karretje spannen, gaat het de Franse schrijver in zijn boek niet zozeer om kritiek op de Islam. Veeleer beschrijft hij hoe het gebrek aan ideologie en waarden de huidige Westerse samenleving heeft uitgehold. Er is simpelweg niets meer om te verdedigen tegen een cultuur die ouderwetse traditionele waarden wel hoog in het vaandel heeft. “Wat de moslimpresident als enige politicus begrepen heeft”, zegt een van de personages, “is dat politiek niet gaat over economie. Het gaat over waarden.”
Het Deutsches Schauspielhaus onder leiding van regisseuse Karin Beier, bewerkte ‘Onderwerping’ tot een sterke monoloog, die knap wordt gespeeld door acteur Edgar Selge. Die heeft beangstigend veel weg van de Franse schrijver. Met zijn lange, bleke gestalte, zijn halflange haar en zijn goedkope regenjas en pak belichaamt hij perfect het typische Houellebecq-personage François: vol met zelfspot, overlopend van zelfmedelijden, maar ook omgeven door de diepe tragiek van een verprutst leven.
Met Beier heeft Selge een speelstijl gevonden die zowel Houellebecqs specifieke taal recht doet, als er een nieuwe laag onder legt. Door zijn prettige, humorvolle en pijnlijke eerlijkheid blijf je aan François lippen hangen. Hoe hij ondertussen in het draaiende decor klautert, verbeeldt knap zijn morele flexibiliteit als de normen en waarden beginnen te kantelen.
Maar er zit ook een zekere donkerte in Selges spel. Die wordt pas echt manifest als François overweegt zich tot de Islam te bekeren. Hij zegt dat te doen om de zingeving van het geloof, maar het is glashelder dat het hem en de andere mannen ook te doen is om de herinvoering van het patriarchaat, waarin zelfs de meest sneue man een jonge, mooie vrouw kan dwingen met hem te trouwen.
Op de première hield Selge de mooi gespeelde ambiguïteit van zijn personage niet tot het einde vol, wat samenhing met een haperende tekstkennis. Jammer, want daarmee wordt François platter dan nodig en zijn bekering vooral een karakterzwakte, in plaats van een gevolg van een veel gevaarlijker cultureel defaitisme. Maar dat is wellicht een kwestie van de voorstelling iets beter inspelen.
foto: Klaus Lefebvre
Leave a Reply