Dat geld en macht niet het beste bij mensen naar boven halen, mag een cliché heten. Een tijdloos cliché ook, want elk tijdsgewricht kent komisch toneelrepertoire over zelfzuchtige, volgevreten types die door eigen schuld onderuit gaan. Dat repertoire vervult in die zin de rol die carnaval ook heeft: de burger kan eventjes kritiek leveren op de machthebbers die normaal ongestraft hun gang kunnen gaan.
Zo schreef de Russische schrijver Gogol in 1836 ‘De revisor’ over een corrupt provinciestadje waar een belastingcontroleur dreigt op te duiken. De vermeende controleur wordt door de bestuurders in de watten gelegd. In werkelijkheid is deze man helemaal geen controleur, maar gebruikt hij het misverstand om die kruiperige provinciebestuurders zoveel mogelijk uit te knijpen.
In zijn bewerking voor het Nationale Toneel trok regisseur Theu Boermans dat plot met ietwat grove hand naar het heden. In een klein Limburgs stadje hebben de wethouders flink de zakken gevuld met Europees subsidiegeld voor onzinprojecten als er een controleur uit Brussel dreigt op te duiken. De vermeende controleur (Joris Smit) is een theatermaker met grootheidswaanzin die zelf ook iets te veel subsidiegeld heeft vergokt en die optrekt met een Syrische vluchteling (Mark Rietman). Zo komen de vluchtelingencrisis, sjoemelende politici met net iets te kleffe banden met de plaatselijke ondernemers, internetsurveillance en megalomane, ‘vernieuwende’ zorgprojecten allemaal voorbij.
En daar moet vooral om gelachen worden. De personages zijn vet aangezette karikaturen met een (in kwaliteit wisselende) zachte g. De domoren vinden zichzelf vooral heel erg slim en barsten op gezette momenten geestig uit in opwekkingsliederen. Typische kluchtpersonages, dus.
Er is op zichzelf niet zoveel mis met kluchtigheid en de lach-of-ik-schiet-grapjes zijn vaak heel grappig. Maar het ontbreekt ‘De revisor’ aan een scherpe angel waardoor de voorstelling iets scherpzinnigs zou kunnen zeggen over de moeizame verhouding tussen macht en geld en de complexiteit van de aangehaalde problematieken. In plaats van te lachen, omdat het pijn doet, wordt er gelachen om soms pijnlijke clichés. Zoals de corrupte Limburgse wethouder, boze burgers die geen vluchteling, maar wel een flatscreen willen, vrouwen die alleen aan seks kunnen denken en een kromsprekende, zakkenrollende en schijnbaar dommige Syriër. Hoewel die uiteindelijk de zachtaardigste van het stel blijkt te zijn. Met dank aan het mooie en subtiel-kleine samenspel van Rietman en Hannah Hoekstra die de nogal simpele dochter van de burgemeester speelt, waarvoor Rietmans Syriër sympathie opvat, dat een prettig tegenwicht biedt tegen alle grappen.
Al die cliché-bevestigende grappen, maken de problematiek die Boermans wil aansnijden juist ongevaarlijk. Bovendien blijft de toeschouwer (die als burger op dit soort types stemt) buiten schot. Het is zoals bij carnaval. We lachen gezamenlijk even om die hoge heren om maatschappelijk stoom af te blazen. Zodat die hoge heren de volgende dag weer lekker hun gang kunnen gaan.
foto: Kurt Van der Elst
Leave a Reply