Hoe staat de cultuursector er na de bezuinigingen voor? In april adviseert de Raad voor Cultuur over de hoofdlijnen van het cultuurbeleid na 2017. In Trouw een serie met vier culturele knelpunten. Vandaag: de werkgelegenheid.
Actrice Hanne Arendzen (27) speelde sinds ze afstudeerde mooie rollen. Ze speelde in de tv-serie ‘Ramses’ en stond naast Jeroen Krabbé op het toneel in de voorstelling ‘Vaslav’. Toch kan ze van haar acteerwerk niet twaalf maanden per jaar rondkomen. En dus liet ze honden uit, werkte ze in de bediening, voerde ze data in en nam ze de telefoon aan. Arendzen: ‘Er moet toch geld worden verdiend. De ambitie om te acteren is groter dan mijn afkeer van pizza’s te bakken.’ Ze is zuinig, zegt ze en bouwt met haar acteerwerk en de andere baantjes een buffer op voor slechtere tijden.
Arendzen kan in ieder geval nog spelen. Na de cultuurbezuinigingen door gemeenten en Rijk van de afgelopen jaren moest een behoorlijk aantal muziekscholen, orkesten en toneelgezelschappen de deuren sluiten en hun personeel – muziekleraren, muzikanten, acteurs en marketingmedewerkers – naar huis sturen. Precieze cijfers zijn er nog niet, zegt Caspar de Kiefte van FNV Kiem, de vakbond voor de cultuursector, maar de vakbond krijgt continu meldingen binnen van baanverlies.
De culturele instellingen die wel blijven bestaan, hebben minder subsidie en moeten goedkoper werken. Ook dat heeft zijn weerslag op de werkgelegenheid, zegt De Kiefte. ‘Vrijwel niemand die zijn baan verliest, gaat vervolgens ook de sector uit. Veel mensen gaan als zelfstandige verder en beconcurreren elkaar voor de weinige culturele baantjes die er nog wel zijn.’ Dat zet de tarieven onder druk. ‘Het gevaar is dat er een race to the bottom ontstaat. De dagprijs voor een acteur om een film of televisieserie te draaien, daalde de afgelopen jaren met twee-derde. Mensen accepteren die lagere prijzen, omdat ze als de dood zijn dat de rol anders naar een ander gaat.’
Door haar bijverdiensten hoeft Arendzen die keuze niet te maken en ze in staat die rollen te kiezen die haar helpen in haar ontwikkeling als actrice. “Ik kom niet draaien voor 150 euro als de rol wat dat betreft niet interessant is. Dan laat ik liever honden uit. Maar ik heb een huurhuis en geen kinderen, dat maakt zulke keuzes betrekkelijk eenvoudig.”
Nu het aantal zelfstandigen in de sector noodgedwongen groeit, vreest De Kiefte de afschaffing van de zelfstandigenaftrek, die nog steeds boven de politieke markt hangt. ‘Als die aftrek er niet meer is, dan gaan veel zelfstandigen in de sector er netto zoveel op achteruit dat ze nauwelijks inkomen overhouden om van te leven.’ Ook worden steeds meer banen in de culturele sector vervangen door stages of vrijwilligerswerk: dat is voor de werkgevers immers gratis. Musea en theaters laten vrijwilligers de kaartjes scheuren, stagiairs zijn populair als marketingmedewerker of voor de jongste rollen in voorstellingen. De Kiefte: ‘Mensen die werkloos zijn geraakt, vervullen nu soms werk dat ze eerder betaald verrichtten.’
Wat een en ander nog complexer maakt, is de afschaffing van de WWIK. Dat was een tijdelijke kunstenaarsuitkering die lager was dan de bijstand. In ruil daarvoor hoefden kunstenaars niet te solliciteren, maar mochten ze wel bijverdienen. Zo konden ze hun culturele bedrijfje opbouwen. Uit onderzoek bleek dat de WWIK qua uitstroom succesvoller was dan de bijstand, maar de onjuiste beeldvorming van de luie kunstenaar die van de regeling op de bank hing, heeft hem politiek de das omgedaan, denkt De Kiefte.
Wat ook niet helpt is dat kunstenaars toch hun werk wel blijven doen, ongeacht hun salaris. Arendzen: ‘Ik denk wel eens, moet ik niet alsnog dierenartsassistente worden? Maar ik kom altijd terug bij het acteren. Dit wil ik doen.’ De Kiefte: ‘Iedereen doet zijn werk zo graag. Mensen nemen al snel genoegen met een lager inkomen. Als ze maar doen wat ze leuk vinden.’
Leave a Reply