De internetverbinding ligt er weer uit. Daardoor liggen de repetities van Life Streaming van theatermaker en scenograaf Dries Verhoeven even stil. En dat is onhandig, want de acteurs van de voorstelling bevinden zich op 8000 kilometer afstand van de plek waar vandaag de première plaats vindt: Festival a/d Werf in Utrecht. In die voorstelling maakt de toeschouwer via internet contact met een onbekende in een niet nader benoemd derde wereldland en raakt met hem in gesprek. ‘De voorstelling gaat letterlijk over de afstand tussen jou en die ander’, vertelt Verhoeven. ‘Tegenwoordig kunnen we met onze snelle verbindingen contact leggen met huiskamers overal in de wereld. Maar verbinden we ons ook emotioneel met die contacten? Begrijpen we die mensen aan de andere kant van de wereld ook echt?’
Dat contact leggen met de andere kant van de wereld, is niet altijd even makkelijk, getuige de internetproblemen. Bovendien kwam daar nog een overstroming in het desbetreffende land boven op. Verhoeven: ‘De voorstelling doet op dit moment wel een beroep op mijn geduld. Ik kan alleen maar wachten tot de verbinding het weer doet. Maar ergens past dat ook wel weer bij deze voorstelling. Als je vragen stelt over het contact met een ander in derde wereldland, dan hoort het feit dat je dat contact niet altijd even makkelijk legt er ook bij.’
De voorstellingen van Verhoeven worden vaak geschaard onder de noemer ‘ervaringstheater’, een theatervorm die traditioneel een prominente plaats inneemt in de programmering van Festival a/d Werf. Ervaringstheater vertelt niet per se een verhaal, maar draait om de individuele belevenis van de toeschouwer. Het directe contact tussen acteur en toeschouwer is daarbij belangrijk. De voorstellingen vinden meestal niet in het theater plaats, omdat de makers af willen van de traditionele scheiding tussen publiek en toneel. Zo kreeg de toeschouwer in Verhoevens voorstelling Niemandsland een zwijgende allochtone gids mee die hem door Utrechtse straten leidde. Op een koptelefoon deed de stem van een acteur verschillende suggesties wie die gids zou kunnen zijn. Het zette de toeschouwer aan het denken over de verhouding tussen hem en die zwijgende ander en daarmee over de verhouding van die toeschouwer tot de wereld. Verhoeven: ‘Bij normale theatervoorstellingen heb ik het gevoel dat het voor de voorstelling niet uitmaakt of ik er als toeschouwer nu ben of niet. De voorstelling is altijd hetzelfde. Ik wil graag voorstellingen maken waarbij het er wel toe doet dat die ene toeschouwer er is. Ik wil hem deelgenoot maken. De acteur staat niet voor een donkere zaal, maar heeft een directe relatie met de toeschouwer. Mijn voorstellingen zijn voor iedereen anders, omdat iedereen anders reageert op dat contact met de acteur en op de situatie waarin dat contact plaatsvindt. Ik hoop dat de voorstelling vervolgens verder gaat dan die individuele ervaring en tot een overkoepelend inzicht leidt: hoe verhoud ik me tot die ander?’
Voor Verhoeven is dat laatste belangrijk: ‘Als mens maak je deel uit van een groter geheel. Elke dag maak je contact met vreemden, met vrienden, met geliefden. En die groep wordt door nieuwe media alleen maar groter. Als we ons afvragen hoe we met al die anderen omgaan, kun je misschien ook tot een antwoord komen over hoe we het systeem waarin we leven willen vormgeven. Op het moment dat je beter begrijpt hoe je met je Turkse buurvrouw omgaat, kun je misschien ook iets zinnigs zeggen over hoe we als samenleving om zouden kunnen gaan met allochtonen. De ontmoeting met die ene Indiase zwerver kan je blik bepalen over ontwikkelingshulp.’
De voorstellingen van Verhoeven waren de laatste jaren zeer succesvol, niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland. Ook andere theatermakers die ervaringstheater maken, doen het goed op festivals. Hoe verklaart hij dat? ‘Er is bij de toeschouwers blijkbaar behoefte aan contact, aan nabijheid van de ander. Daar reageer ik op als kunstenaar door de nabijheid van die toeschouwer op te zoeken. Op dit moment is dit blijkbaar de juiste theatrale vorm om de toeschouwer te bereiken, te raken, te laten voelen.’
Maar hoe nabij is de acteur nog als hij zich, zoals in het geval van Life Streaming, op 8000 kilometer afstand bevindt? ‘De acteur is, anders dan in mijn andere voorstellingen, inderdaad niet fysiek aanwezig. Wellicht krijg je als toeschouwer te maken met allerlei zaken die die afstand met zich mee brengt: misschien spreekt die ander wel niet zo goed Engels, begrijp je elkaar niet omdat hij een andere achtergrond heeft. Maar ik hoop dat je in de voorstelling die fysieke afstand niet als zodanig ervaart. Ik hoop dat de toeschouwer naast die ander komt te zitten. En net zo dicht bij is als in mijn andere voorstellingen.’
Festival a/d Werf, 20 tot en met 29 mei, Utrecht
Leave a Reply