Dysfunctioneel is in dit geval een eufemisme. Moeder is psychotisch, schoonzoon zit met geestelijke problemen in de bijstand en de twee dochters zijn vuilbekkende brutaaltjes. In een hufterproof containerwoning op een landje naast de Shellfabriek rotzooit dit probleemgezin zich van aanmaning naar rechtszaak. De goedmoedige dramatherapeute Hansje is de enige van de tientallen hulpverleners die zich nog niet heeft laten wegpesten.
De personages lijken, als je zo beschrijft, ontsnapt uit de Familie Flodder, maar met dat Dick Maas-vehikel heeft ‘De onrendabelen’ van Toneelgroep Oostpool weinig te maken. De voorstelling steekt niet even makkelijk de draak met de onaangepasten van deze samenleving. Net zo min als het een gemakkelijke aanklacht is tegen de neoliberale wereld die onschuldigen de goot in jaagt. Het knappe van de voorstelling is dat schrijver Joeri Vos en regisseur Marcus Azzini een subtiele tussenweg hebben weten te vinden, met een even geestige als ongemakkelijke voorstelling als resultaat.
Met hun vuilbekkerij en gezuip, hun neiging om de schuld steeds bij anderen te leggen, lijkt het niet verbazingwekkend dat het gezin niet veel moeite doet om aan hun armoedige situatie te ontkomen. Alleen de jongste dochter dreigt uit de container te ontsnappen door het aan te leggen met een hoogopgeleide, Turkse zakenjongen (en haar straattaal daarvoor spontaan laat vallen voor ABN), maar die ambitie breekt de rest van het gezin in de knop.
Die lieve jongen werkt namelijk bij hetzelfde bedrijf dat bezig is de bewoners van het landje via de rechter uit hun containers te schoppen om de fabriek uit te breiden. Dus rest niets anders dan hem te chanteren met zijn seksuele relatie met de tienerdochter. Als je geen geld of politieke invloed hebt, zijn seks en geweld immers de enige onderhandelingsmiddelen die je hebt. Maar is dat moreel heel veel anders dan mensen die niets hebben voor het geld uit hun huis te zetten?
Door zulke onderliggende thema’s en de haat-liefde verhouding die je als toeschouwer opbouwt met de familie ontsnapt ‘De onrendabelen’ aan de karikatuur en laat knap zien hoe een complex web van sociale omstandigheden mensen gevangen kan houden in hun eigen onaangepastheid. Je moet wel een ‘fuck you’-houding aanleren, wil je overleven in een wereld die te snel voor je gaat. En die houding leer je in je afgelegen containertje vooral van internet en tv. Schoonzoon haalt zijn moraal uit ‘The fast and the furious’-films, dochters hun agressieve straattaal uit clips en televisieseries.
Onaangepastheid, kortom, als aangeleerd schild, tegen een wereld die je niet begrijpt.
foto: Sanne Peper
Leave a Reply