Muziek, theater en Roald Dahl in Goudhaartje

‘Er zijn echt kinderen die denken dat muziek uit een cd-speler komt’, zegt regisseuse Monique Masselink aan de eetkamertafel. Het verbaast haar zelf duidelijk ook. ‘Ze hebben nog nooit live muziek gehoord en begrijpen niet dat dat uit een instrument komt.’ Het is een van de redenen waarom Masselink samen met haar zus, beeldend kunstenaar Saskia Masselink, een acteur en het Nederlands Philharmonisch Orkest de voorstelling Goudhaartje maakt, naar het brutale sprookje van Roald Dahl. Terwijl het orkest de muziek speelt die de Oostenrijkse componist Kurt Schwertsik bij het sprookje maakte, vertelt de acteur en maakt Saskia live tekeningen bij het verhaal op grote panelen op het toneel. Door middel van video kunnen die tekeningen bovendien tot leven komen. Monique: ‘We willen dat de kinderen het verhaal zien ontstaan. Dat ze het live gecreëerd zien worden door de muzikanten, de schilder en de acteur.’ Samen laten de disciplines de wereld van Dahl in de concertzaal ontstaan. Saskia: ‘Alle elementen zijn daarbij even belangrijk. De muziek en ik als kunstenaar zijn niet alleen achtergrond.’ Hoe de voorstelling er precies uit gaat zien, weten ze nog niet. Nu zitten ze, bij Saskia thuis, nog volop in de voorbereidingsfase. Het boek van Dahl ligt open op tafel, naast de eerste schetsen van Saskia.
Monique en Saskia werkten als theatermaakster en beeldend kunstenaar vaker samen. Zo maakten ze een kindervoorstelling die Monique regisseerde. Terwijl een fluitiste live muziek maakte, tekende Saskia. Monique: ‘Als Saskia muziek hoort, begint ze te tekenen. Dat gaat heel snel, want ze zit vol verhalen. Het is magisch wat er dan gebeurt. Kinderen die dat zien en horen ontdekken dat het beeld en die muziek elkaar kunnen versterken. Dichterbij brengen. De ervaring maakt ze ook stil, is onze ervaring. Die kinderen zijn gewend aan heel veel beelden en kleuren en computers. Wat wij doen is daarbij vergeleken zo stil. Saskia laat alleen een lijn ontstaan op een groot stuk papier, begeleid door muziek. ’
Voor Saskia is het belangrijk dat ze haar eigen beelden creëert voor de voorstelling. Ze heeft dan ook bewust niet naar de tekeningen in het boek van Dahl gekeken. In de aanloop naar de voorstelling krijgen de beelden die ze wil gaan gebruiken steeds meer vorm en onderzoekt ze wat de mogelijkheden zijn bij het live tekenen. In de kanttekeningen van het script op tafel staan al allerlei met potlood getekende opzetjes voor beelden. Saskia: ‘Bij die uitgangspunten kom ik vaak wel weer terug. De eerste tekening die ik maakte bepaalde dan ook eigenlijk de sfeer. Toen wist ik al wel welke kant ik op moest.’ De tekenstijl die Saskia hanteert is met opzet eenvoudig. Met heldere lijnen zet zij haar beelden neer. Saskia: ‘Ik probeer mijn tekeningen terug te brengen naar de eenvoud, zonder effecten. Ze hebben een zekere abstractie. Dat levert juist bij de kinderen een verrassingseffect op. Een simpele lijn geeft veel meer voldoening. Het is tastbaarder, heeft meer zeggingskracht. En tegelijkertijd heeft hij ook iets magisch.’ Monique: ‘Mensen vragen wel eens: “Waarom maken jullie die tekeningen niet met de computer? Dat is toch veel makkelijker?” Maar het is ook indirect.’
Dat kinderen direct in aanraking komen met beeldende kunst en muziek is dan ook de meerwaarde van Goudhaartje. Monique: ‘Kinderen kunnen leren dat je je gevoelens kwijt kan in tekenen of in muziek. Of in een verhaal vertellen. Je kunt zelf iets creëren.’ Saskia betreurt het daarom dat tekenen en andere vormen van kunst zo weinig ruimte krijgen in het basisonderwijs. Terwijl een schilder of een muzikant van dichtbij aan het werk zien echt werkt om kinderen te interesseren, heeft Monique in de praktijk ontdekt. ‘Ik heb meegemaakt dat kinderen na een concert tegen hun ouder zeiden: “Mam, ik wil ook fluit spelen.”’
Tijdens de voorstellingen die Monique en Saskia samen maakten, merkten ze dat kinderen ademloos naar het ontstaan van een tekening en naar een muzikant kunnen zitten kijken. Die verstilling vinden de zussen heel belangrijk. Monique: ‘We leven in zo’n snelle tijd. Het leven raast in sneltreinvaart aan je voorbij. Er is weinig tijd om eens stil te staan en eens goed te kijken en te luisteren naar wat er eigenlijk om je heen gebeurt. Ook kinderen racen van het een naar het ander en worden bovendien volgestopt met beelden. Ik ben juist op zoek naar manieren om weer terug te keren naar het simpele verhalen vertellen en naar het luisteren naar muziek. Dat gebeurt te weinig. Ook om dat ouders bang zijn dat hun kinderen het saai zullen vinden als er weinig gebeurd. Maar misschien klinkt dat te belerend.’ Saskia: ‘Het is belangrijk dat niet alles voor kinderen ingevuld wordt of in hapklare brokken wordt aangeboden. Ze moeten hun fantasie kwijt kunnen.’ Lachend: ‘Ik vind gewoon dat de computer overal de schuld van is.’

Robbert van Heuven, 2008